Tunnels in Noordzeekanaal nog steeds niet verstevigd: mocht de Zeesluis IJmuiden wel open?

Tunnels in Noordzeekanaal nog steeds niet verstevigd: mocht de Zeesluis IJmuiden wel open?
© Rijkswaterstaat

Bericht door NH Nieuws

De Zeesluis IJmuiden mag niet open voordat de daken van de tunnels in het Noordzeekanaal zijn verstevigd, schreef de minister in 2020. De deklaag, die de tunnels moet beschermen tegen lekkage en vallende objecten, kan beschadigd worden door de stroming van de grote schepen. Anderhalf jaar later heeft Rijkswaterstaat nog steeds geen nieuwe laag aan de tunnels toegevoegd, maar de sluis werd in januari toch geopend. In de tussentijd worden de tunnels beschermd door zo’n tweehonderd schepen per jaar met sleepboten over het kanaal te trekken. De kosten kunnen oplopen tot miljoenen.

Onderzoek voor openen sluis

Voor de komst van de zeesluis werd er al voor gewaarschuwd: de grote schepen zouden wel eens te breed en te diep kunnen zijn voor het Noordzeekanaal. In 2020 liet Rijkswaterstaat een onderzoek uitvoeren ‘met het oog op de toename van het aantal lange, brede en diepe schepen na ingebruikname van de nieuwe Zeesluis’.

Uit het onderzoek bleek dat, ook al was de nieuwe sluis nog niet eens open, zo’n 200 schepen per jaar te dicht bij elkaar in de buurt of te dicht bij de Velsertunnel kwamen. Ook bleek dat  de beschermlaag van de tunnels werd aangetast door de schroefwerking van deze schepen.

Belofte verbroken

Om gevaarlijke situaties te voorkomen, moest eerst de beschermlaag van de tunnels verstevigd worden. Pas als dit was gebeurd, mocht de Zeesluis IJmuiden geopend worden, schreef toenmalig minister Cora van Nieuwenhuizen in 2020 in een brief aan de kamer. De grote schepen die door de nieuwe sluis passen, zouden de druk op de tunnels immers alleen maar vergroten. 

Anderhalf jaar later blijkt dat Rijkswaterstaat de belofte niet heeft ingelost en de tunnels nog steeds niet voorzien heeft van een extra beschermlaag. Toch werd de sluis afgelopen januari feestelijk geopend. Rijkswaterstaat meldt nu dat het onderzoek naar die maatregelen ‘complexer is dan gedacht’ en het onderzoek ‘nog loopt’. Ze verwachten de resultaten in het ‘najaar van 2022’. Volgens Rijkswaterstaat is de sluis geopend ‘nadat is vastgesteld dat dit veilig kan’.

© RTV Seaport / Dennis Gouda

Sleepbootverplichting

In de tussentijd is de capaciteit van het Noordzeekanaal al wel een hele tijd aan banden gelegd om zo de veiligheid te kunnen garanderen. Sinds juli 2020 gelden er twee tijdelijke maatregelen: een snelheidsbeperking en een uitgebreidere sleepbootverplichting. 

Naast dat de twee maatregelen een klap zijn voor de haven – de nieuwe zeesluis was juist bedoeld om meer en grotere schepen te kunnen ontvangen – is de sleepbootverplichting ook nog eens heel erg duur. Waar de nodige sleepboten normaal gesproken worden betaald door de rederijen, komen de kosten van de sleepboten die binnen deze verkeersregeling vallen indirect op het bord van de gemeente Amsterdam.

Geen openheid over kosten

Het havenbedrijf wil geen openheid van zaken geven over de kosten van de sleepbootregeling vanwege financiële afspraken met de sleepers. De tarieven wijzen uit dat de kosten in het duurste geval – als alle gesleepte schepen langer zijn dan 320 meter – kunnen oplopen tot 11 miljoen per jaar. 

Johnas van Lammeren, fractievoorzitter voor de PvdD in Amsterdam meldt dat hij hier schriftelijke vragen over zal stellen in de gemeenteraad. “Wij waren sowieso niet voor het investeren in een industrie die gericht is op fossiele brandstoffen. Nu willen we weten of dit probleem met de tunnel beter voorzien had kunnen worden en wie dit besluit genomen heeft. Want dit klinkt als veel extra kosten voor de haven en dus indirect voor Amsterdam. Ik wil wel eerst weten wat het vervroegd openen opbrengt.”

Het eerste passagiersschip door de sluis Foto: Erik Baalbergen.

Haast met openen sluis

De Zeesluis IJmuiden is gebouwd ter vervanging van de Noordersluis. Hoewel de Noordersluis pas in 2029 wordt afgeschreven en Rijkswaterstaat deze sowieso zou renoveren, wilden de gemeente Amsterdam en de provincie Noord-Holland daar niet op wachten, vertelt Volkert Schaap, voormalig omgevingsmanager bij Rijkswaterstaat. De gemeente en de provincie hebben de vergroting en versnelling zelf betaald en droegen daarom respectievelijk 122 miljoen en 58 miljoen bij aan de bouw van de Zeesluis.

Dat de regio veel geld heeft geïnvesteerd in de versnelde komst van de sluis heeft er wellicht voor gezorgd dat de nieuwe sluis al is geopend voordat de deklaag van de tunnels is verstevigd. Als het onderzoek van Rijkswaterstaat naar de deklaag nog afgewacht zou moeten worden, had de opening van de sluis weer een paar jaar op zich moeten laten wachten en zou de investering in het versneld bouwen van de zeesluis bijna overbodig zijn geworden.